Wstęp
„Nie sposób uciec przed wpływem innych religii. Chcąc nie chcąc, wszyscy
jesteśmy wciągnięci w dialog międzyreligijny, ze wszystkimi towarzyszącymi mu
burzami i wyzwaniami” .Te słowa Williama Johnstona, teologa i wielkiego entuzjasty
dialogu chrześcijańsko-buddyjskiego, wyrażają coraz bardziej oczywiste realia
naszego życia na przełomie wieków. Kultury współtworzone przez różne religijne
tradycje nie są już tak ściśle jak poprzednio oddzielone od siebie geograficznymi
barierami i nie stanowią wobec siebie nawzajem, jak często bywało to dawniej,
zamkniętych wysp. W wielkich metropoliach kościół chrześcijański często sąsiaduje
z meczetem, świątynia hinduistyczna z synagogą, a w pobliżu miejsce zebrań
wyznawców buddyzmu znaleźć można Salę Królestwa Świadków Jehowy
lub świątynię mormonów.
Jaką postawę powinien zająć w tej sytuacji wierzący chrześcijanin?
Wiele bywa odpowiedzi na to pytanie, do tego często idą one w najbardziej rozbieżnych
kierunkach. Jedni apelują o pluralistyczne podejście do różnych religii uważając,
że ostatecznie prowadzą one do tego samego celu. „Wiele jest ścieżek” mówią „ale
ostatecznie wszystkie ścieżki prowadzą na szczyt tej samej góry”. Dlatego „kiedy
spotykam zaangażowanego żyda lub muzułmanina, sikha lub hinduistę
albo buddystę, w których owoce otwarcia na rzeczywistość boską są chwalebnie
oczywiste, nie mogę – realistycznie – uważać chrześcijańskiego doświadczenia tego,
co Boże, za autentyczne, a ich doświadczenia – za nieautentyczne”
Inni, przeciwnie, zwolenników powszechnej jedności międzyreligijnej oceniają krytycznie
za płytkość podejścia do problemu: „nie może być mowy o łatwym synkretyzmie,
bezładnej mieszaninie półreligijnego słowolejstwa i pobożności, dewocji, która
wszystko dopuszcza i przez to niczego nie traktuje z należytą powagą”
Jeszcze inni podsumowują tę postawę za pomocą surowej oceny poziomu intelektualnego
stojącego u jej podstaw: „hasło «równej wartości religii» jest jedynie abdykacją
odpowiedzialnego myślenia”
Gdzie wobec tego chrześcijanin ma szukać słuszności? Jak zorientować się
w splocie tak radykalnie przeciwstawnych opinii? Na pewno pierwsza odpowiedź
brzmi: w wiedzy na temat religii. Powierzchowność zrównywania wszystkich religii
i utożsamiania właściwych im mistycznych doznań oraz duchowych doświadczeń
często płynie całkiem po prostu z nieznajomości rzeczy. „Przy pobieżnym oglądzie
nietrudno pomieszać mistykę chińską z hinduską, jak w nocy, podczas której
wszystkie koty są czarne”.
Dlatego zapewne prawdziwi rzeczoznawcy w tej dziedzinie, wielcy mistycy różnych religii, nigdy nie podzielali opinii entuzjastów łatwego synkretyzmu. Trzynastowieczny japoński mistrz zen-soto, Dogen mówił o ludziach utożsamiających „trzy religie”, czyli buddyzm, taoizm i konfucjanizm, że ich wypowiedzi reprezentują niższy poziom, niż „gaworzenie małych dzieci”.
.
WSTĘP
1.MISTYKA U PROGU TRZECIEGO TYSIĄCLECIA
1.1 MIĘDZY ORTODOKSJĄ A SYNKRETYZMEM
a. Współczesna dewaluacja mistyki
b. Mistycyzm – uniwersalna religia ludzkości?
1.2. POTRZEBA NOWYCH POSZUKIWAŃ
a. Nowa problematyka na horyzoncie
b. Typologia mistyki
c. Potrzeba rozszerzenia perspektywy
2. MISTYCZNE DROGI RELIGII ŚWIATA
2.1 BEZDROŻA MISTYKI
a. Mistyka magiczna i demoniczna
b. Mistyka stymulowana farmakologicznie
2.2 „WSZYSTKO JEST JEDNOŚCIĄ” – MISTYKA JEDNOŚCI NATURY W BUDDYZMIE
2. 3. MIĘDZY RELIGIĄ A NARCYZMEM – HINDUISTYCZNA I BUDDYJSKA MISTYKA DUCHA
a. „Ty jesteś tym” – monistyczny aspekt hinduizmu
b. Czciciel sam jest Panem? – zróżnicowanie mistyki hinduistycznej
c. Schronienie przed głosem prawdziwego Boga? – buddyjski monizm mistyczny
d. Monistyczny aspekt mistyki chrześcijańskiej
2.4. „OBIEKT MIŁOSNEGO ZAINTERESOWANIA” – MISTYKA OSOBOWEGO ABSOLUTU W HINDUIZMIE
a. Kriszna czy bezosobowy Absolut? – postacie teizmu w mistyce
b. Teizm między historią a mitem
c. Wobec mistyki chrześcijańskiej
2.5. DIALOGICZNA MISTYKA BOGA W ISLAMIE I JUDAIZMIE
a. „Moje upojenie jest w Tym, który podaje kielich” – mistyka islamu
b. „Któryż naród ma bogów tak bliskich?” – dialogiczny teizm mistycznego judaizmu
3. MIĘDZYRELIGIJNY DIALOG DOŚWIADCZENIA RELIGIJNEGO: KRYTERIA I ORIENTACJE
3.1. OD SPOTKANIA DO RELATYWIZMU W MIĘDZYRELIGIJNYM DIALOGU MISTYKI
a. Poryw entuzjazmu, ale ku Komu?
b. Mistyk: buntownik czy wierny syn?
c. Walka mistyków z dogmatykami?
d. Potrzeba rzetelnego religioznawstwa
3.2. MAGISTERIUM KOŚCIOŁA O DIALOGU DOŚWIADCZENIA RELIGIJNEGO
a. Postulat międzyreligijnego dialogu doświadczenia religijnego
b. Teologiczne podstawy dialogu doświadczenia religijnego
c. Granice dialogu
3.3. „EMPIRYCZNA RELIGIA” GLOBALNEJ WIOSKI: KONSEKWENCJE DLA CHRZEŚCIJAŃSTWA
a. „Niech mi się stanie według Twego Słowa” – pokusy przy czytaniu Biblii
b. Uniwersalna dostępność mistyki?
c. Mistyka: realizacja naturalnych predyspozycji czy kontemplacja daru?
d. Mistyka jako „zdrada w sercu Kościoła”?
3.4. MISTYKA: WEZWANIE DO DIALOGU Z BOGIEM TWARZĄ W TWARZ
a. Wrodzone Ty
b. Między drzewem Bodi a chrztem Duchem Świętym
c. „Weźmiecie w darze Ducha Świętego”
